રાજસ્થાન રાજ્યની માહિતી Rajasthan State Information in Gujarati

Rajasthan State Information in Gujarati રાજસ્થાન તેના ભવ્ય ઇતિહાસ, ધાર્મિક તહેવારો, રાજાઓ અને બાદશાહોની બહાદુરીની વાર્તાઓ ઉપરાંત જૌહર રાજાઓ અને તેમની રાણીઓની વાર્તાઓ અને તેમની અપાર હિંમત અને બલિદાન માટે ખૂબ પ્રખ્યાત છે. તે લોક માન્યતાઓ, સાંસ્કૃતિક, ઐતિહાસિક અને અન્ય પરંપરાઓથી સમૃદ્ધ રાજ્ય છે.

રાજસ્થાનની ઐતિહાસિક ઈમારતો અને કિલોમાં બનાવેલા ચિત્રો અહીંના ઈતિહાસની ઝલક આપે છે. રાજસ્થાન તેની સુંદર કલાકૃતિઓ માટે પણ વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે. ભીંતચિત્રો, મનોહર સીડીઓ, અલંકૃત ચોરસ, દંતવલ્ક કોતરણી અને ક્ષત્રિય કોતરણી દેશભરના લોકોને આકર્ષે છે.¹

આ તમામ સ્થાપત્ય અને શિલ્પ, કલર પ્રિન્ટીંગ અને અન્ય કળા ઉપરાંત રાજસ્થાન લોક સંગીત અને લોકનૃત્ય માટે પણ પ્રખ્યાત છે. રાજસ્થાન ખનિજ તત્વોથી પણ સમૃદ્ધ છે. અહીં માર્બલ અને અન્ય બિલ્ડિંગ સ્ટોનનું ખાણકામ કરવામાં આવે છે. સિમેન્ટના સિલેક્ટેડ પથ્થર પણ અહીં મોટી માત્રામાં જોવા મળે છે. આ ઉપરાંત તાંબુ, જસત, સીસું, અભ્રક જેવી કિંમતી ધાતુઓ પણ અહીં મળી આવે છે.²

રાજસ્થાન રાજ્યની માહિતી Rajasthan State Information in Gujarati

વિષય	માહિતી
રાજ્યનું નામ	રાજસ્થાન (Rajasthan)
રાજધાની	જયપુર (Jaipur)
સૌથી મોટું શહેર	જયપુર
સ્થાપના વર્ષ	1 નવેમ્બર 1956
કુલ વિસ્તાર	3,42,239 ચોરસ કિમી
લોકસંખ્યા (2011)	અંદાજે 6.85 કરોડ
આધિકારિક ભાષા	હિન્દી, રાજસ્થાની
મુખ્ય નદીઓ	ચંબલ, બાણગંગા, લૂણી, બેરચ, માહી
મુખ્ય ઉદ્યોગો	ખનીજ ઉદ્યોગ, ટેક્સટાઇલ, હસ્તકલા, મેટલ ઉદ્યોગ, ટૂરિઝમ
વિખ્યાત તહેવારો	દિવાળી, તીજ, ગંગૌર, પુષ્કર મેળો, મકરસંક્રાંતિ
પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળો	આમેર કિલ્લો, ઉદયપુર લેક પેલેસ, મેહરાનગઢ કિલ્લો, રણથંભોર નેશનલ પાર્ક
હવામાન	ઉષ્ણકટિબંધીય ગરમ ઉનાળો, કડકડતી ઠંડી, ઓછી વરસાદી ઋતુ3
ટ્રાન્સપોર્ટ સુવિધાઓ	એરપોર્ટ, રેલવે, નેશનલ હાઈવે, બસ સેવા

રાજસ્થાનનો ઇતિહાસ

રાજસ્થાનનો ઇતિહાસ અત્યંત વૈભવી અને શૌર્યથી ભરેલો છે. પ્રાચીન સમયમાં, આ પ્રદેશ વિવિધ રાજવંશો અને મહાન યુદ્ધવીરો માટે પ્રસિદ્ધ રહ્યો છે. મહાભારત અને રામાયણ કાળમાં પણ રાજસ્થાનનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે.

મધ્યયુગ દરમિયાન, મેવાડ, મારવાડ, શેખાવાટી અને આંબેર જેવા રાજ્યો પર રાજપૂત શાસકોનું શાસન હતું. મહારાણા પ્રતિાપ, પ્રથ્વીરાજ ચૌહાણ અને મીરાંબાઈ રાજસ્થાનના ઇતિહાસમાં મહત્વપૂર્ણ વ્યક્તિત્વ છે.⁴

16મી-17મી સદીમાં, મુઘલ શાસકો સાથેના યુદ્ધો થયા, જેમાં મહારાણા પ્રતિાપનો હલદીઘાટી યુદ્ધ અને મહારાણી પદ્માવતીનો શૌર્ય પ્રખ્યાત છે. 1857ના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં પણ રાજસ્થાનના શૂરવીરોનો મોટો ફાળો રહ્યો હતો. 1947 પછી, રાજસ્થાન ભારતીય સંઘમાં સમાયેલું અને 1956માં પૂર્ણ રાજ્ય બન્યું. આજે, રાજસ્થાન તેનો સમૃદ્ધ ઇતિહાસ, કિલ્લાઓ અને સંસ્કૃતિ માટે પ્રખ્યાત છે.⁵

રાજસ્થાનના પ્રસિદ્ધ સ્થળો

રાજસ્થાન એ ભારતનું સૌથી મોટું રાજ્ય છે, જે તેની ઐતિહાસિક કિલ્લાઓ, રાજમહેલો અને રણ પ્રદેશો માટે પ્રખ્યાત છે. જયપુરનું આમેન્ટ પેલેસ, હવામાં મહેલ અને અંબેર કિલ્લો અહીંના મુખ્ય પર્યટન સ્થળો છે.

જોધપુરનું મેહરાનગઢ કિલ્લો, જે ભારતના સૌથી ભવ્ય કિલ્લાઓમાંનું એક છે, તેમજ ઉમેદ ભવન પેલેસ જોધપુરનું પ્રખ્યાત આકર્ષણ છે. ઉદયપુરનું સિટી પેલેસ અને લેક પિચોલા તેની રાજાશાહી ભવ્યતા દર્શાવે છે.

જૈસલમેરનો સોનાર કિલ્લો અને થાર રણ સફારી પ્રવાસીઓ માટે વિશેષ આકર્ષણ ધરાવે છે. માઉન્ટ આબુ, રાજસ્થાનનું એકમાત્ર હિલ સ્ટેશન, તેની ઠંડક અને દિલારા મંદિર માટે જાણીતું છે. આ ઉપરાંત, અજમેર શરીફ દરગાહ અને રણથંભોર નેશનલ પાર્ક પણ પ્રવાસીઓ માટે લોકપ્રિય છે. રાજસ્થાનના આ સ્થળો ઇતિહાસ, પરંપરા અને કુદરતી સૌંદર્યનો સમાન સમેલ પ્રદાન કરે છે.⁶

રાજસ્થાનનો ઉદ્યોગ અને ખેતી

રાજસ્થાન ભારતના સૌથી મહત્વપૂર્ણ ઉદ્યોગ અને કૃષિ પ્રદેશોમાંનું એક છે. રાજ્યમાં ખનિજ અને ખડક ઉદ્યોગ ખુબ વિકસેલો છે, જેમાં માર્બલ, સિમેન્ટ, લોહી અને તાંબાનો ઉદ્યોગ મુખ્ય છે. કોટા, ઉદયપુર અને ભીલવાડા ટેક્સટાઇલ અને હેન્ડીક્રાફ્ટ માટે જાણીતા છે. રાજ્યનું જોધપુર અને જયપુર શહેર હસ્તકલા અને ચામડાના ઉત્પાદનો માટે પ્રખ્યાત છે, જ્યારે બીકાનેર અને શેખાવાટી ઉનાઉદ્યોગ માટે જાણીતા છે.⁷

કૃષિ ક્ષેત્રે, રાજસ્થાન મુખ્યત્વે ઘઉં, બાજરી, દાળો, રાયડો અને જીરુ જેવા પાકો માટે પ્રખ્યાત છે. ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર પછી, રાજસ્થાન દૂધ ઉત્પાદનમાં ત્રીજા સ્થાને છે. ઇંદિરા ગાંધી કેનાલ અને ટ્યૂબવેલ સિંચાઈ પદ્ધતિઓ ખેતી માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. ઉદ્યોગ અને ખેતીના સમર્થનથી, રાજસ્થાન રાજ્ય આર્થિક અને વેપાર ક્ષેત્રે સતત વિકસતું જાય છે.

રાજસ્થાનના ધાર્મિક સ્થળો

રાજસ્થાન તેના આસ્થાપ્રેરિત તીર્થસ્થળો અને પ્રાચીન મંદિરો માટે પ્રસિદ્ધ છે. અજમેર શરીફ દરગાહ, જે ખ્વાજા મોઇનુદ્દીન ચિશ્તીનું પવિત્ર મકબરું છે, ઇસ્લામિક શ્રદ્ધાળુઓ માટે એક મહત્વપૂર્ણ તીર્થસ્થળ છે.

પુષ્કરનું બ્રહ્મા મંદિર ભારતનું એકમાત્ર બ્રહ્મા મંદિર છે, જ્યાં હજારો ભક્તો આવે છે. રણકપુર અને દિલારા જૈન મંદિરો તેમની ભવ્ય શિલ્પકલા માટે પ્રસિદ્ધ છે.⁸

માઉન્ટ આબુમાં આવેલ અઢારી દેવ મંદિર અને નિમ્બાર્ક પીઠ, હિંદુ ધર્મ માટે મહત્વ ધરાવે છે. શ્રી સેલાસર બાલાજી, ખતૂ શ્યામજી અને ગાલ્ટાજી મંદિર પણ લોકપ્રિય ધાર્મિક સ્થળો છે. રાજસ્થાનના આ ધાર્મિક સ્થળો સાંસ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક મહત્વ ધરાવે છે, જે ભક્તોને શાંતિ અને ધાર્મિક અનુભવ આપે છે.

રાજસ્થાનનું હવામાન અને પર્યાવરણ

રાજસ્થાનનું હવામાન મુખ્યત્વે ઉષ્ણકટિબંધીય અને વેરાણ (રણપ્રદેશ) પ્રકારનું છે. અહીં ઉનાળો અત્યંત ગરમ અને શિયાળો ખૂબ ઠંડો રહે છે. ઉનાળામાં તાપમાન 45°C થી 50°C સુધી પહોંચી શકે છે, જ્યારે શિયાળામાં 0°C સુધી નીચું જઈ શકે છે. રાજ્યના પશ્ચિમ ભાગમાં થારનું રણ આવેલું છે, જ્યાં ઓછી વરસાદી ઋતુ હોય છે. મધ્ય અને પૂર્વ ભાગોમાં થોડો વધુ વરસાદ થાય છે, ખાસ કરીને અરાવલ્લી પર્વતમાળાની આસપાસ.⁹

રાજસ્થાનના પર્યાવરણમાં શુક્રકર્ણ હરણ (બ્લેકબક), ઉંટ અને રણ પક્ષીઓ જોવા મળે છે. રણથંભોર અને સરિસ્કા નેશનલ પાર્ક જંગલી પ્રાણીઓ માટે જાણીતાં છે. આટલા કઠિન હવામાન છતાં, રાજસ્થાન કૃષિ અને પર્યટન ક્ષેત્રે પ્રગતિ કરી રહ્યું છે. ઇંદિરા ગાંધી કેનાલ પશ્ચિમ રાજસ્થાનમાં પાણીની સમસ્યા ઉકેલવામાં મદદરૂપ થઈ છે.

રાજસ્થાનની રચના કેવી રીતે થઈ?

ભારતના છેલ્લા ગવર્નર જનરલ લોર્ડ માઉન્ટબેટને 15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ ભારતની આઝાદીની ઘોષણા કરી હતી. તે સમયે ભારત 565 રાજ્યોમાં વહેંચાયેલું હતું. આ તમામ રાજ્યોને ભારતમાં ભેળવવાની જવાબદારી સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે લીધી હતી.

સ્વતંત્રતાની ઘોષણા સમયે, લોર્ડ માઉન્ટબેટને કેટલીક શરતો ઉમેરી હતી, જેમાંથી એક એવી હતી કે રજવાડાઓની વસ્તી 10 લાખથી વધુ અને આવક 10 લાખ રૂપિયા હતી. 100 કરોડ, તે સામ્રાજ્યો અસ્તિત્વમાં આવી શકે છે. જે સ્વતંત્ર રજવાડાઓ બ્રિટિશ સરકારના હાથમાં હતા તેઓને સીધા ભારતમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યા.¹⁰

પરંતુ રાજસ્થાનના મોટા ભાગના રજવાડાઓ લોર્ડ માઉન્ટબેટનની સ્વતંત્ર રાજ્યની શરતોનું પાલન કરતા હતા, જેના કારણે તેઓ સ્વતંત્ર રાજ્યની માંગ કરી રહ્યા હતા. રાજસ્થાનના 22 રજવાડાઓમાંથી, અજમેર અને મેરવાડા પ્રાંત સિવાય, બાકીના તમામ રજવાડાઓ રાજા-મહારાજાઓ હેઠળ હતા.

પરંતુ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે રાજસ્થાનના 21 રજવાડાઓના એકીકરણમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. રાજસ્થાનના 21 રજવાડાઓનું વિલીનીકરણ 7 તબક્કામાં થયું હતું અને આ વિલીનીકરણ 1 નવેમ્બર 1956ના રોજ પૂર્ણ થયું હતું. આ રીતે આ રાજ્યોને જોડીને રાજસ્થાન જે રાજપુતાના કહેવાતું હતું તે રાજસ્થાન કહેવાતું હતું.

રાજસ્થાનમાં વિવિધ કિલ્લાઓ

રાજસ્થાન ઘણા પ્રાચીન કિલ્લાઓનું શહેર છે. પ્રાચીન કાળથી મધ્યકાલીન સમય સુધી, અહીં ઘણા રાજાઓ અને સમ્રાટોએ શાસન કર્યું, જેમણે તે સમયની અદભૂત કલાકૃતિઓનો ઉપયોગ કરીને ઘણા મહેલો અને કિલ્લાઓ બનાવ્યા. રાજસ્થાન રાજ્ય અદ્ભુત મહેલો, કિલ્લાઓ અને ઐતિહાસિક સ્થળોનું ઘર બની ગયું છે. આ પ્રાચીન ઈમારતો વિશ્વ મંચ પર પણ પ્રખ્યાત છે.¹¹

રાજસ્થાનના જયપુરમાં સ્થિત સિટી પેલેસ મહારાજા સવાઈ જયસિંહ દ્વારા 1729-32 ની વચ્ચે બનાવવામાં આવ્યો હતો. રાજસ્થાનના ઐતિહાસિક અને અનોખા સ્થાપત્યનું આ ઉદાહરણ છે. રાજસ્થાનના પિંક સિટી તરીકે ઓળખાતા જયપુરમાં 9મી સદીમાં બનેલો હવા મહેલ આખી દુનિયામાં પ્રખ્યાત છે, જેને પવનના મહેલ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.¹²

953 બરણીઓ ધરાવતો આ મહેલ રાજપૂતોનો શાહી વારસો છે. આ સિવાય જેસલમેરમાં લેક પેલેસ, ગોરબંદ પેલેસ, ડેલ્હા ગઢમાં દેવી ગઢ પેલેસ, ડુંગરપુરમાં ઉદય બિલાસ પેલેસ, ભવન પેલેસ, જંતર મંતર, જલ મહેલ રાજસ્થાનના ભવ્ય પ્રાચીન ઈતિહાસની નિશાની છે.

રાજસ્થાન વિશે રસપ્રદ તથ્યો

ભારતમાં પ્રથમ પરમાણુ પરીક્ષણ રાજસ્થાનના પોખરણ નામના સ્થળે કરવામાં આવ્યું હતું. રાજસ્થાનના મોટાભાગના શહેરો વિવિધ રંગના નામોથી ઓળખાય છે જેમ કે જયપુરને પિંક સિટી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જોધપુરને બ્લુ સિટી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, ઉદયપુરને વ્હાઇટ સિટી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, ઝાલાવાડને પર્પલ સિટી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

આ શહેરોના નામ રંગો પર રાખવાનું મુખ્ય કારણ એ છે કે ત્યાંના મોટા ભાગના ઘરોના નામ આ રંગો પર રાખવામાં આવ્યા છે. રાજસ્થાનને સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિનો પણ એક ભાગ માનવામાં આવે છે. બિકાનેરથી 200 કિમી દૂર સ્થિત કાલીબંગામાં પ્રાચીન સંસ્કૃતિની ઘણી કલાકૃતિઓ મળી આવી છે.¹³

એશિયાનું સૌથી મોટું રણ, થાર રણ, રાજસ્થાનમાં છે, જે 1,200,000 ચોરસ માઇલમાં ફેલાયેલું છે. રાજસ્થાનના બિકાનેર શહેરમાં કરણી માતાનું મંદિર છે જે ખૂબ જ ચમત્કારી માનવામાં આવે છે. મંદિરને ઉંદરોનું મંદિર પણ કહેવામાં આવે છે કારણ કે મંદિરમાં 25,000 થી વધુ ઉંદરો રહે છે.¹⁴

ગોલ્ડન સિટી તરીકે પણ ઓળખાય છે, રાજસ્થાનનું જેસલમેર શહેર, જે થાર રણની નજીક આવેલું છે, તે ઘણા શાહી મહેલોનું ઘર છે જેની મુલાકાત લેવા માટે દૂર-દૂરથી પ્રવાસીઓ આવે છે. રાજસ્થાનના ઉદયપુરમાં સ્થિત કુંભલગઢ કિલ્લો વિશ્વની બીજી સૌથી ઊંચી દિવાલ માનવામાં આવે છે.

રાજાઓ અને સમ્રાટો

રાજસ્થાનમાં આવેલી અરવલ્લી પર્વતમાળા કુદરતી રીતે રાજસ્થાનને બે ભાગમાં વહેંચે છે. રાજસ્થાન તેની પરંપરાઓ, તેના રિવાજો, તેના ખોરાક અને વિશેષ જીવનશૈલી માટે પ્રખ્યાત છે. અહીંના લોકગીતો અને લોકનૃત્યો દરેકને ગમે છે. ઘણા રાજાઓ અને સમ્રાટોએ અહીં સદીઓ સુધી શાસન કર્યું અને તેમના દ્વારા બનાવવામાં આવેલી ઘણી ઐતિહાસિક ઈમારતો અને કિલ્લાઓ છે, જેને જોવા માટે પ્રવાસીઓ દૂર-દૂરથી આવે છે.¹⁵

રાજસ્થાનની સંસ્કૃતિ અને પરંપરા

રાજસ્થાની સંસ્કૃતિ રંગબેરંગી તહેવારોની ભૂમિ છે. ખોરાક રાજસ્થાનીઓની પરંપરાઓને અનુસરે છે, જેઓ ઓછા પાણીનો ઉપયોગ કરે છે અને શાકભાજી અને માંસાહારી બંને ખોરાક લે છે. થાર રણની ભૂમિ લોકોને અનોખું આકર્ષણ આપે છે અને રાજસ્થાનીઓની જીવનશૈલી આ પ્રદેશની સાદગી અને ભવ્યતા સાથે ન્યાય કરે છે.

રાજસ્થાનની વિશેષ ગુણવત્તા

વિસ્તારની દૃષ્ટિએ રાજસ્થાન દેશનું સૌથી મોટું રાજ્ય છે, જેનું ક્ષેત્રફળ 3,42,239 ચોરસ કિલોમીટર છે. માઉન્ટ આબુ એ રાજસ્થાનનું એકમાત્ર હિલ સ્ટેશન છે, જે દરિયાની સપાટીથી 1,722 મીટરની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. ભારતનું સૌથી મોટું રણ “થાર રણ” પણ રાજસ્થાનમાં આવેલું છે, તેનો 60% હિસ્સો રાજસ્થાનમાં છે.¹⁶

રાજસ્થાનની જાણીતી ભાષા

રાજસ્થાની ભાષા મુખ્યત્વે રાજસ્થાન રાજ્યમાં બોલાય છે, પરંતુ તે ગુજરાત, હરિયાણા અને પંજાબમાં પણ બોલાય છે. પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંતના બહાવલપુર અને મુલતાન વિસ્તારોમાં અને સિંધના થરપારકર જિલ્લામાં પણ રાજસ્થાની બોલાય છે.

રાજસ્થાનનો પહેરવેશ

રાજસ્થાનના લોકો મોટાભાગે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રહે છે. તેથી જ સ્ત્રીઓ ઘાગરા અને કુર્તી પહેરે છે અને પુરુષો ધોતી અને કુર્તા અને પેન્ટ પહેરે છે. અહીં દરેક જગ્યાના પોતપોતાના અલગ-અલગ પહેરવેશ હોય છે, ડ્રેસ પણ ધર્મ અને જાતિ પ્રમાણે બદલાય છે. મનુષ્યના માથા પર પહેરવામાં આવતા પાલા કપડાની જેમ તેને સાફા, પાગ, મોથરા, પગડી, ટોપી, ફાંટા વગેરે જેવા અનેક નામોથી ઓળખવામાં આવે છે.¹⁷

રાજસ્થાનમાં સૌથી પ્રખ્યાત વસ્તુ

રાજસ્થાન વિશે જાણીતી વાતોઃ રાજસ્થાનમાં લાંબા સમયથી રાજપૂતોનું શાસન છે. આ રાજ્ય ભારતનું સૌથી મોટું રાજ્ય છે. જયપુરના મહેલો, ઉદયપુરના તળાવો, કોટાના કચોરી, જોધપુરના કિલ્લાઓ, બિકાનેરની સંસ્કૃતિ દુનિયાભરના લોકોને આકર્ષે છે.

રાજસ્થાનનું નૃત્ય

ઘૂમર રાજસ્થાનના સૌથી લોકપ્રિય લોકનૃત્યોમાંનું એક છે. તે શાહી પરિવાર માટે મનોરંજન તરીકે કરવામાં આવ્યું હતું. આ નૃત્યની શરૂઆત ભીલ જાતિ દ્વારા કરવામાં આવી હતી અને બાદમાં રાજપૂતો સહિત શાહી સમુદાયો દ્વારા અપનાવવામાં આવી હતી. આ હોળી, તીજ જેવા તહેવારો દરમિયાન કરવામાં આવે છે.

રાજસ્થાનનું પ્રખ્યાત શહેર

જયપુર, જેને પિંક સિટી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યની રાજધાની છે. આમેર માટે, તે જયપુર નામના પ્રાચીન રાજ્યની રાજધાની પણ હતી. આ શહેરની સ્થાપના આમેરના મહારાજા જય સિંહ II દ્વારા 1728 માં કરવામાં આવી હતી.

રાજસ્થાનનું પ્રખ્યાત ઉત્પાદન

રાજસ્થાન સુંદર અને રંગબેરંગી રત્નો માટે પ્રખ્યાત છે. તેથી અહીંની જ્વેલરી પ્રવાસીઓમાં લોકપ્રિય છે. રાજસ્થાન સુંદર અને રંગબેરંગી રત્નો માટે પ્રખ્યાત છે. તેથી અહીંની જ્વેલરી પ્રવાસીઓમાં લોકપ્રિય છે.¹⁸

છેલ્લા શબ્દો

મને આશા છે કે તમને ઉપર જણાવ્યા મુજબ રાજસ્થાન રાજ્ય વિશેની માહિતી ગમી હશે. જો તમને ગમેતો તમારા મિત્રો સાથે શેર કરો, જો તમને કોઈ પ્રશ્ન હોય તો કોમેન્ટમાં ચોક્કસ પૂછો. આભાર

રાજસ્થાન વિશે મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્નો (FAQs)

બીજા રાજ્ય વિશે જાણો:

• Gujarat State Information in Gujarati
• Maharashtra State Information in Gujarati

સંદર્ભ (Reference)

1. વિકીપીડિયા (Rajasthan State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Rajasthan ↩︎
2. રાજસ્થાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://rajasthan.gov.in ↩︎
3. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) – હવામાન માહિતી માટે – https://mausam.imd.gov.in ↩︎
4. રાજસ્થાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://rajasthan.gov.in ↩︎
5. વિકીપીડિયા (Rajasthan State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Rajasthan ↩︎
6. રાજસ્થાન ટૂરિઝમ વિભાગ – https://www.tourism.rajasthan.gov.in ↩︎
7. રાજસ્થાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://rajasthan.gov.in ↩︎
8. રાજસ્થાન ટૂરિઝમ વિભાગ – https://www.tourism.rajasthan.gov.in ↩︎
9. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) – હવામાન માહિતી માટે – https://mausam.imd.gov.in ↩︎
10. વિકીપીડિયા (Rajasthan State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Rajasthan ↩︎
11. રાજસ્થાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://rajasthan.gov.in ↩︎
12. રાજસ્થાન ટૂરિઝમ વિભાગ – https://www.tourism.rajasthan.gov.in ↩︎
13. ભારત સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://www.india.gov.in ↩︎
14. રાજસ્થાન ટૂરિઝમ વિભાગ – https://www.tourism.rajasthan.gov.in ↩︎
15. વિકીપીડિયા (Rajasthan State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Rajasthan ↩︎
16. વિકીપીડિયા (Rajasthan State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Rajasthan ↩︎
17. રાજસ્થાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://rajasthan.gov.in ↩︎
18. રાજસ્થાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://rajasthan.gov.in ↩︎