Kheda District Information in Gujarati ખેડા જિલ્લો ગુજરાતના મધ્ય ભાગમાં આવેલો મહત્વનો જિલ્લો છે. આ જિલ્લાનું મુખ્ય મથક નડીયાદ છે. કુલ વિસ્તાર 3,956 ચોરસ કિમી છે અને 2011ની વસ્તી ગણતરી મુજબ અહીંની જનસંખ્યા આશરે 22 લાખ છે.
ખેડા જિલ્લાની મુખ્ય નદી મહી નદી છે, જે ખેતી માટે મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. જિલ્લો મુખ્યત્વે કૃષિ અને દૂધ ઉદ્યોગ માટે જાણીતો છે. આનંદ અને ખેડા જિલ્લાઓ સાથે અમૂલ ડેરીનું પ્રારંભિક સ્થાન પણ ખેડા જિલ્લો છે.1
અહીંના મુખ્ય શહેરો નડીયાદ, કઠલાલ, મહુધા અને મટર છે. પર્યટન સ્થળોમાં રાંચોડરાયજી મંદિર (દાકોર), વીરપુરના હનુમાનજી અને ગલ્ટેશ્વર મહાદેવ પ્રસિદ્ધ છે. આજકાલ ખેડા જિલ્લામાં ઉદ્યોગો અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓનું પણ સતત વિકાસ થઈ રહ્યો છે, જેના કારણે તેનો મહત્વ વધતું જાય છે.
ખેડા જિલ્લાની માહિતી Kheda District Information in Gujarati
| વિષય | માહિતી |
|---|---|
| રાજ્ય | ગુજરાત |
| જિલ્લાનું મુખ્ય મથક | નડીયાદ |
| વિસ્તાર | 3,956 ચોરસ કિમી |
| લોકસંખ્યા (2011) | લગભગ 22 લાખ |
| મુખ્ય નદી | મહી નદી |
| મુખ્ય ઉદ્યોગો | કૃષિ, દૂધ ઉદ્યોગ (અમૂલ), ટેક્સટાઇલ |
| વિખ્યાત તહેવારો | જન્માષ્ટમી, હોલી, ઉત્તરાયણ, દિવાળી |
| પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળો | દાકોર રાંચોડરાયજી મંદિર, ગલ્ટેશ્વર મહાદેવ, વીરપુર હનુમાન મંદિર |
| શૈક્ષણિક હબ | નડીયાદ, ધોલકા, મહુધા |
| ટ્રાન્સપોર્ટ સુવિધાઓ | રેલવે, રોડવેઝ, નદી પરિવહન |
ખેડા જિલ્લાનું ઇતિહાસ
ખેડા જિલ્લાનું ઇતિહાસ સમૃદ્ધ અને મહત્ત્વપૂર્ણ છે. પ્રાચીન કાળમાં, આ વિસ્તાર ઘણા રાજવંશોના શાસન હેઠળ રહ્યો હતો. મૌર્ય, ગુપ્ત અને ચૌલુક્ય રાજવંશોએ ખેડા પર શાસન કર્યું.2
મધ્યકાલીન યુગમાં, ખેડા મુઘલો અને મારાઠાઓના શાસન હેઠળ આવ્યું. 1857ના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન ખેડા સંગ્રામ મહત્વપૂર્ણ બન્યું, જ્યાં સરદાર પટેલ અને સ્થાનિક ખેડૂતોએ બ્રિટિશ શાસન સામે સંઘર્ષ કર્યો.
બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન, ખેડા જિલ્લો કૃષિ અને દૂધ ઉદ્યોગ માટે જાણીતો બન્યો. અમૂલ ડેરીની સ્થાપના અને દૂધ ક્રાંતિમાં પણ ખેડા મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે.
આજના સમયમાં, ખેડા જિલ્લો ઔદ્યોગિક, કૃષિ અને શૈક્ષણિક ક્ષેત્રે પ્રગતિ કરી રહ્યો છે. નડીયાદ, દાકોર અને ગલ્ટેશ્વર મહાદેવ જેવા ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક સ્થળો પણ અહીંનું મહત્વ વધારીએ છે. 3
લોકેશન
ખેડા જિલ્લો, જેને ખેડા અથવા ખૈરા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતના ગુજરાત રાજ્યના મધ્ય ભાગમાં સ્થિત છે. તે ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં સ્થિત છે.
રચના
ખેડા જિલ્લો એ બ્રિટિશ વસાહતી કાળ દરમિયાન ગુજરાતમાં સ્થપાયેલ મૂળ જિલ્લાઓમાંનો એક હતો. તેની પાસે સમૃદ્ધ ઐતિહાસિક વારસો છે અને તેણે ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં નોંધપાત્ર ભૂમિકા ભજવી છે.
ભૂગોળ
જિલ્લાની ભૂગોળ ફળદ્રુપ મેદાનો અને ખેતીની જમીનો દ્વારા દર્શાવવામાં આવી છે. તે સાબરમતી નદી સહિત અનેક નદીઓ દ્વારા પસાર થાય છે, જે આ પ્રદેશ માટે મુખ્ય જળ સ્ત્રોત છે.4
વહીવટી વિભાગો
ખેડા જિલ્લો નડિયાદ, ખંભાત, આણંદ અને કપડવંજ સહિત અનેક તાલુકાઓમાં (વહીવટી પેટાવિભાગો) વિભાજિત થયેલ છે.
ખેડા જિલ્લાની પ્રખ્યાત જગ્યાઓ – ટુરિઝમ
ખેડા જિલ્લોમાં અનેક ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક સ્થળો છે, જે પર્યટકો અને શ્રદ્ધાળુઓ માટે ખાસ આકર્ષણ ધરાવે છે.5
દાકોરના રાંચોડરાયજી મંદિર એ કૃષ્ણભક્તો માટે મહત્વપૂર્ણ તીર્થસ્થળ છે, જ્યાં વર્ષભર હજારો ભક્તો દર્શન કરવા આવે છે. ગલ્ટેશ્વર મહાદેવ મંદિર સાબરમતી અને મહી નદીના સંગમસ્થળે આવેલું છે અને તેની પ્રાચીન શિલ્પકલા માટે જાણીતું છે.
વીરપુર હનુમાન મંદિર હનુમાનભક્તો માટે મહત્વ ધરાવે છે, જ્યારે મહી નદીના કિનારા અને કુણગઢ કિલ્લો ઐતિહાસિક રસ ધરાવતા લોકો માટે આકર્ષણ છે. નડીયાદ શહેર તેના શૈક્ષણિક અને સાંસ્કૃતિક વારસો માટે પ્રખ્યાત છે.
આ સ્થળો ધાર્મિક, ઐતિહાસિક અને પર્યટન દ્રષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ હોવાથી, ખેડા જિલ્લો પ્રવાસન માટે એક ઉત્તમ ગંતવ્ય છે. 🚩
કલ્ચર
ખેડા જિલ્લો વૈવિધ્યસભર અને ગતિશીલ સાંસ્કૃતિક વારસો ધરાવે છે. નવરાત્રિ, દિવાળી, હોળી અને જન્માષ્ટમી જેવા તહેવારો ઉત્સાહથી ઉજવવામાં આવે છે. જિલ્લો ગરબા અને રાસ સહિતના પરંપરાગત નૃત્ય સ્વરૂપો માટે જાણીતો છે.
ખેડા જિલ્લાનો ઔદ્યોગિક વિકાસ
ટ્રાન્સપોર્ટેશન
આ જિલ્લો માર્ગ અને રેલ માર્ગે સારી રીતે જોડાયેલો છે. નડિયાદ જંકશન રેલ્વે સ્ટેશન મુખ્ય રેલ્વે હેડ તરીકે સેવા આપે છે, જે ગુજરાત અને ભારતના વિવિધ ભાગોને કનેક્ટિવિટી પ્રદાન કરે છે. રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો અને રાજ્ય ધોરીમાર્ગો જિલ્લાની અંદર અને પડોશી પ્રદેશો સાથે રોડ કનેક્ટિવિટી સુનિશ્ચિત કરે છે.
નડીયાદનું શૈક્ષણિક મહત્વ
ખેડા જિલ્લામાં શાળાઓ, કોલેજો અને ટેકનિકલ સંસ્થાઓ સહિત અનેક શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ છે. નડિયાદ અને આણંદ એ જિલ્લાના એવા નગરો છે જે તેમના શૈક્ષણિક માળખા માટે જાણીતા છે.
ઈન્ડસ્ટ્રીયલ ડેવલપમેન્ટ
તાજેતરના વર્ષોમાં ઔદ્યોગિક ઝોન અને વસાહતોની સ્થાપના સાથે જિલ્લામાં ઔદ્યોગિક વૃદ્ધિ જોવા મળી છે. ઉદ્યોગોમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ, એગ્રો-પ્રોસેસિંગ અને ડેરી ઉત્પાદનનો સમાવેશ થાય છે.
ઇકોનોમી
- કૃષિ: ખેડા જિલ્લાની અર્થવ્યવસ્થાની કરોડરજ્જુ કૃષિ છે. આ પ્રદેશના ફળદ્રુપ મેદાનો કપાસ, તમાકુ, મગફળી અને વિવિધ ફળો અને શાકભાજી જેવા પાકોની ખેતીને સમર્થન આપે છે.
- ડેરી ફાર્મિંગ: ખેડા જિલ્લો તેની ડેરી ફાર્મિંગ પ્રવૃત્તિઓ માટે જાણીતો છે, અને તે આણંદ કોઓપરેટિવ મિલ્ક પ્રોડ્યુસર્સ યુનિયન લિમિટેડ (એએમયુએલ) નું ઘર છે, જે ભારતમાં સૌથી સફળ ડેરી સહકારી સંસ્થાઓમાંની એક છે.
ખેડા જિલ્લાનું મુખ્ય મથક – નડીયાદ
ખેડા જિલ્લાનું મુખ્ય મથક નડીયાદ છે, જે ગુજરાતનું એક મહત્વપૂર્ણ શહેર છે. નડીયાદે તેના શૈક્ષણિક, આરોગ્ય અને સાંસ્કૃતિક વારસો માટે ખાસ ઓળખ બનાવી છે.
આ શહેર સંસારંદાસ સ્વામીનારાયણ મંદિર અને મહારાજ સયાજીરાવ યુનિવર્સિટી સંબંધિત શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ માટે પ્રસિદ્ધ છે. નડીયાદ ધૂમકેતુ તરીકે જાણીતા કવિ મુનશીનું જન્મસ્થળ પણ છે.
આ શહેર કૃષિ અને દૂધ ઉદ્યોગ માટે પણ મહત્વ ધરાવે છે. અમૂલ દૂધ સહકારી મંડળીના વિકાસમાં નડીયાદે મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે.
ટ્રાન્સપોર્ટ દ્રષ્ટિએ, નડીયાદ રેલવે અને રોડ માર્ગ દ્વારા ગુજરાતના અન્ય શહેરો સાથે સારી રીતે જોડાયેલું છે. આ શહેર આધુનિકતા અને પરંપરાનું સંયોજન છે, જે ખેડા જિલ્લાનું કેન્દ્રબિંદુ બને છે.
ખેડા જિલ્લાની નદીઓ
ખેડા જિલ્લાની મુખ્ય નદી મહી નદી છે, જે આ જિલ્લાના કૃષિ અને પાણી પુરવઠા માટે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. મહી નદી મધ્યપ્રદેશથી ઉત્પન્ન થાય છે અને ગુજરાતમાં પ્રવેશ કરીને અરબી સમુદ્રમાં મળે છે.
મહી નદી સાથે સંબંધિત મહીસાગર ડેમ ખેતી માટે જીવનદાયી પુરવાર થાય છે. આ ઉપરાંત, સાબરમતી અને વત્રક નદીઓ પણ ખેડા જિલ્લાને સ્પર્શે છે, જે સिँચાઈ અને પીવાના પાણી માટે ઉપયોગી છે.
મહી નદી કિનારે આવેલા ગલ્ટેશ્વર મહાદેવ મંદિર ધાર્મિક દ્રષ્ટિએ મહત્વ ધરાવે છે. નદીઓના કારણે ખેડા જિલ્લામાં ઉચ્ચ કૃષિ ઉત્પાદકતા જોવા મળે છે, જે સ્થાનિક અર્થતંત્ર માટે ફાયદાકારક છે.
આ નદીઓ ખેડા જિલ્લાને કૃષિ અને પર્યાવરણની દ્રષ્ટિએ સમૃદ્ધ બનાવે છે.
દાકોર રાંચોડરાયજી મંદિર
દાકોર રાંચોડરાયજી મંદિર ગુજરાતના ખેડા જિલ્લામાં આવેલું એક પવિત્ર તીર્થસ્થળ છે, જે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને સમર્પિત છે. આ મંદિર ભગવાન કૃષ્ણના રાંચોડરાયji સ્વરૂપ માટે પ્રખ્યાત છે.
મંદિરનું ઐતિહાસિક મહત્વ એ છે કે પ્રાચીનકાળમાં ભગવાન કૃષ્ણ પોતાના ભક્ત બોડાણ ભક્તને પ્રસન્ન કરવા માટે દ્વારકાથી દાકોર આવ્યા હતા. મંદિરની આકર્ષક શિલ્પકલા અને ચાંદીના દરવાજા દર્શનાર્થીઓ માટે વિશેષ આકર્ષણ છે.
પ્રતિ માસ પૂર્ણિમાના દિવસે, અહીં વિશાળ મેળો ભરાય છે, જ્યાં ગુજરાત અને ભારતભરના હજારો ભક્તો દર્શન કરવા આવે છે. અન્નકૂટ ઉત્સવ, જન્માષ્ટમી, અને હોળી પણ વિશેષ ઊજવાય છે.
આ મંદિર ન μόνο ધાર્મિક, પણ સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ પણ ખુબ મહત્ત્વ ધરાવે છે, અને દાકોર ગામને ગુજરાતના મુખ્ય યાત્રાધામમાં સ્થાન આપે છે.
નિષ્કર્ષ
ગુજરાતનો ખેડા જિલ્લો તેના ફળદ્રુપ મેદાનો, કૃષિ અને ડેરી ફાર્મિંગ પ્રવૃતિઓ માટે જાણીતો પ્રદેશ છે. પરંપરાગત તહેવારો અને ઐતિહાસિક સ્થળોના મિશ્રણ સાથે તેની સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસો છે. જિલ્લાની અર્થવ્યવસ્થા કૃષિ, ડેરી ફાર્મિંગ અને ઔદ્યોગિક વિકાસ દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે. તે સડક અને રેલ દ્વારા સારી રીતે જોડાયેલું છે, જે તેને રહેવાસીઓ અને મુલાકાતીઓ માટે એકસરખું સુલભ બનાવે છે.
ખેડા જિલ્લા વિશે મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્નો (FAQs)
ખેડા જિલ્લાનું મુખ્ય મથક કયું છે?
નડીયાદ ખેડા જિલ્લાનું મુખ્ય મથક છે.
ખેડા જિલ્લાની મુખ્ય નદી કઈ છે?
મહી નદી ખેડા જિલ્લાની મુખ્ય નદી છે, જે ખેતી અને પાણી પુરવઠા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
ખેડા જિલ્લાનું સૌથી પ્રખ્યાત મંદિર કયું છે?
દાકોર રાંચોડરાયજી મંદિર, જે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના પ્રાચીન તીર્થસ્થળ તરીકે પ્રખ્યાત છે.
ખેડા જિલ્લો કઈ વસ્તુ માટે જાણીતો છે?
કૃષિ અને દૂધ ઉદ્યોગ (અમૂલ) માટે જાણીતો છે, કારણ કે આ જિલ્લો દૂધ ક્રાંતિનું મૂળ કેન્દ્ર છે.
ખેડા જિલ્લાના અન્ય મુખ્ય શહેરો કયા છે?
ધોલકા, મહુધા, કઠલાલ અને મટર ખેડા જિલ્લાના મહત્વના શહેરો છે.
સંદર્ભ (Reference)
- ગુજરાત સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://gujaratindia.gov.in ↩︎
- ખેડા જિલ્લા પંચાયત વેબસાઇટ – https://khedadp.gujarat.gov.in ↩︎
- વિકીપીડિયા (Kheda District) – https://en.wikipedia.org/wiki/Kheda_district ↩︎
- ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) – આબોહવા માહિતી માટે – https://mausam.imd.gov.in ↩︎
- ગુજરાત ટૂરિઝમ વેબસાઇટ – https://www.gujarattourism.com ↩︎
બીજા જિલ્લા વિશે જાણો:
