ભૂટાન દેશની માહિતી Bhutan Country Information in Gujarati

Bhutan Country Information in Gujarati: ભૂતાન એ દક્ષિણ એશિયાનો એક નાનો પરંતુ કુદરતી સૌંદર્યથી ભરપૂર દેશ છે. તે પૂર્વ હિમાલયમાં આવેલો છે અને તેના ઉત્તર ભાગમાં ચીન, જ્યારે દક્ષિણ, પૂર્વ અને પશ્ચિમ ભાગમાં ભારત આવેલો છે. ભૂટાનને “ધ લૅન્ડ ઑફ થંડર ડ્રેગન” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

ભૂતાનની રાજધાની થિમ્ફુ છે અને તેની સત્તાવાર ભાષા ઝોન્ખા છે. અહીંની મુખ્ય ધર્મ બૌદ્ધ ધર્મ છે, અને દેશની સંસ્કૃતિ તિબેટીયન બૌદ્ધ પરંપરાથી પ્રભાવિત છે. ભૂટાન વિશ્વનું એક એવું દેશ છે, જે “ગ્રોસ નેશનલ હેપ્પીનેસ (GNH)” નામની અનોખી આર્થિક નીતિ અનુસરે છે, જે આર્થિક વિકાસ કરતાં લોકોની ખુશાલી અને પર્યાવરણને મહત્વ આપે છે.¹

ભૂતાનનું પર્યાવરણ ખૂબ જ સ્વચ્છ અને જૈવવિવિધતાથી ભરેલું છે. દેશની શેર-હિસ્સા કરતાં વધુ જમીન જંગલથી આવરી લેવામાં આવી છે, અને તે કાર્બન નેગેટિવ દેશ તરીકે ઓળખાય છે, જેનો અર્થ છે કે તે વાયુમંડળમાં ઉત્સર્જિત કરતા વધુ કાર્બન અવશોષિત કરે છે.

ભૂતાનનો મુખ્ય ઉદ્યોગ કૃષિ, હાઇડ્રોપાવર, અને પર્યટન છે. દેશમાં પર્યટન નિયંત્રિત છે, જ્યાં વિદેશી પ્રવાસીઓને government’s tourist policy હેઠળ ફરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે છે. પારો ટાક્સાંગ મોનાસ્ટ્રી, પુનાખા ડઝોન્ગ, અને બુમથાંગ ખીણ ભૂટાનના પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળો છે.²

ભૂટાન દેશની માહિતી Bhutan Country Information in Gujarati

વિશય	માહિતી
દેશનું નામ	ભૂતાન (Bhutan)
રાજધાની	થિમ્ફુ (Thimphu)
સત્તાવાર ભાષા	ઝોન્ખા (Dzongkha)
મુખ્ય ધર્મ	બૌદ્ધ ધર્મ
સ્થાન	દક્ષિણ એશિયા, હિમાલય પર્વતમાળા
સરહદી દેશો	ચીન (ઉત્તર), ભારત (દક્ષિણ, પૂર્વ, પશ્ચિમ)
સત્તાવાર ચલણ	ભૂતાનીઝ એનજીલ્ટ્રમ (BTN)
સરકાર પ્રણાલી	સંવિધાનિક રાજશાહી
મુખ્ય ઉદ્યોગો	કૃષિ, હાઇડ્રોપાવર, પર્યટન
પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળો	પારો ટાક્સાંગ મોનાસ્ટ્રી, પુનાખા ડઝોન્ગ, બુમથાંગ ખીણ
હવામાન	પર્વતીય અને સમશીતોષ્ણ
વૈશ્વિક ઓળખ	“ગ્રોસ નેશનલ હેપ્પીનેસ (GNH)” દેશ
લોક સંખ્યા	અંદાજે 8 લાખ (2023 મુજબ)
પ્રમુખ નદી	અમો ચુ, મોચુ, દ્રાંગમેચુ

ભૂતાનનો ઇતિહાસ

ભૂતાનનો ઇતિહાસ પ્રાચીન સમયથી બૌદ્ધ ધર્મ અને રાજશાહી સાથે જોડાયેલો છે. ભૂતાનમાં માન્યતા છે કે 7મી સદીમાં ગુરુ પદ્મસમ્મભવ (ગુરુ રિનપોચે) ના આગમન પછી બૌદ્ધ ધર્મનો વિસ્તાર થયો. તેમને ટાક્સાંગ મોનાસ્ટ્રી (ટાઈગર નેસ્ટ મોનાસ્ટ્રી) સ્થાપવાની શ્રેય અપાય છે, જે આજે પણ ભૂતાનનું એક પવિત્ર ધામ છે.

17મી સદીમાં ઝાબદ્રુંગ નગવાંગ નામગ્યાલ નામના ધર્મગુરુએ ભૂતાનના અલગ-અલગ ખંડિત રાજ્યોને એકસાથે લાવી, એક સંયુક્ત રાજશાહી બનાવી. તેમણે ભૂતાનમાં Dzong (દુર્ગ) સંસ્કૃતિ વિકસાવી, જે આજે પણ ભૂતાનના સાંસ્કૃતિક અને રાજકીય માળખાનું મહત્વનું અંગ છે.³

1907માં ઉગેન વાંગચુક ભૂતાનના પ્રથમ રાજા બન્યા, અને ત્યારથી વાંગચુક વંશ રાજગાદી પર છે. 2008માં, ભૂતાને બંધારણીય રાજશાહી બનાવી, અને લોકશાહી ચૂંટણી યોજાઈ. જિગ્મે ખેસર નામગ્યાલ વાંગચુક હાલના ભૂતાનના રાજા છે.⁴

ભૂતાનના ઇતિહાસમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ બાબત એ છે કે દેશે આપણી સંસ્કૃતિ અને પર્યાવરણને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે. આજે પણ, ભૂતાન “ગ્રોસ નેશનલ હેપ્પીનેસ (GNH)” પર ધ્યાન આપે છે, જે લોકોની ખુશી અને કલ્યાણને અર્થતંત્ર કરતાં વધુ મહત્વ આપે છે.

ભૂતાન ભારતથી ક્યારે અલગ થયું?

ભારત 1947 માં સ્વતંત્ર થયું અને 1949 માં, ભારત-ભૂતાન કરાર હેઠળ, ભારતે બ્રિટિશ શાસન હેઠળની તમામ ભૂટાની જમીનો પરત કરી. ભારતે આ કરાર હેઠળ ભૂટાનને તમામ પ્રકારની સુરક્ષા અને સામાજિક સુરક્ષા આપવાનું વચન પણ આપ્યું હતું.⁵

ભૂતાન વિશ્વમાં શા માટે પ્રખ્યાત છે?

સુખના રહસ્યો જાણવા માટે, “એશિયાનું સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ” તરીકે પણ ઓળખાતા ભૂટાનની યાત્રા કરો. આ નાનો હિમાલયન દેશ, જેણે 1970 ના દાયકામાં ફક્ત બહારના લોકો માટે તેના દરવાજા ખોલ્યા હતા, તેના વૈભવી અલગતાના લાંબા ઇતિહાસ અને વિશ્વના સૌથી સુખી દેશ તરીકે તેની પ્રતિષ્ઠા માટે વિશ્વભરમાં લોકપ્રિય છે.⁶

ભૂટાનની સંસ્કૃતિ અને પરંપરા

ભૂટાન એ વિશ્વના કેટલાક દેશોમાંનો એક છે જેણે પોતાને બાકીના વિશ્વથી અલગ કરી દીધું છે અને હજુ પણ મોટાભાગે વિદેશીઓના પ્રવેશને નિયંત્રિત કરે છે. દેશની મોટાભાગની વસ્તી નાના ગામડાઓમાં રહે છે અને ખેતી પર નિર્ભર છે. શહેરીકરણ ધીમે ધીમે વેગ પકડી રહ્યું છે. બૌદ્ધ વિચારો અહીંના જીવનનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. તીરંદાજી અહીંની રાષ્ટ્રીય રમત છે.⁷

ભુતાનમાં શું ન પહેરવું?

મોટાભાગના ભૂટાનીઓ પરંપરાગત પોશાક પહેરે છે અને ધાર્મિક સ્થળોએ તમને સાધારણ વસ્ત્રો પહેરવા અને તમારા પગરખાં અને માથું ઢાંકવાનું કહેવામાં આવે છે. તમે જ્યાં પણ જાઓ ત્યાં આરામદાયક કપડાં પહેરી શકો છો અને જો જરૂરી હોય તો તમને ઢાંકવા માટે કંઈક લાવી શકો છો. મંદિરોમાં શોર્ટ્સ અને શોર્ટ સ્કર્ટની મંજૂરી નથી.⁸

ભૂતાનના લોકોનો મુખ્ય ખોરાક શું છે?

જો તમે ભૂટાનની મુસાફરી કરી રહ્યા હોવ તો ચોક્કસપણે ભુતાનના પ્રખ્યાત ભોજન અને વાનગીઓનો આનંદ લો. જેમ કે- એમ્પા દાતશી, થુકપા, પક્ષા પા, સુજા ચાઈ, પુટા, હોંટે, યક્ષ શકમ, કેવા દાતશી, લોમ, શામુ દાતશી, જસા મારુ વગેરે અહીંની પ્રખ્યાત વાનગીઓ છે.

એમ્મા દાતાશી’ ભૂટાનની રાષ્ટ્રીય વાનગી છે. તેના મુખ્ય ઘટકો લીલા મરચાં અને યાક ચીઝ છે.

ભુતાનનો રાષ્ટ્રીય ધર્મ કયો છે?

વજ્રયાન બૌદ્ધ ધર્મ પણ ભૂટાનનો રાજ્ય ધર્મ છે. લગભગ 22% હિંદુ ધર્મ, 2% લોક ધર્મ અને 1% અન્ય ધર્મોને અનુસરે છે.

ભૂતાન વિશ્વનો સૌથી સુખી દેશ કેમ છે?

શું તમે ક્યારેય એવા દેશની મુલાકાત લીધી છે જે તેની પ્રગતિને કુલ રાષ્ટ્રીય સુખ દ્વારા માપે છે? સુખના રહસ્યો જાણવા માટે, “એશિયાનું સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ” તરીકે પણ ઓળખાતા ભૂટાનની યાત્રા કરો. આ નાનો હિમાલયનો દેશ, જેણે 1970ના દાયકામાં માત્ર બહારના લોકો માટે તેના દરવાજા ખોલ્યા હતા, તે વૈભવી અલગતાના લાંબા ઇતિહાસ અને વિશ્વના સૌથી સુખી દેશ તરીકે તેની પ્રતિષ્ઠા માટે વિશ્વભરમાં લોકપ્રિય છે.⁹

 તેની સમૃદ્ધ આધ્યાત્મિકતા અને મજબૂત બૌદ્ધ માન્યતાઓ ઉપરાંત, ભૂટાન નાટકીય લેન્ડસ્કેપ્સ, પ્રાચીન મઠો અને ઝોંગનું ઘર છે. આ કારણે જ ભૂતાન વિશ્વની ખુશીની રાજધાની છે.

ભુતાનની મુલાકાત લેવા શું કરવું?

ભારતીયો માટે ભૂતાન જવું સરળ છે. ભારતીયોને ભૂતાન જવા માટે વિઝાની જરૂર નથી. જેમ દેશના એક રાજ્યથી બીજા રાજ્યમાં જવા માટે તમારે ટોલ ટેક્સ ચૂકવવો પડે છે, તેવી જ રીતે ભૂતાન પહોંચ્યા પછી તમારે પારો અથવા ફુએન્ટશોલિંગની ઇમિગ્રેશન ઓફિસમાં રોકાવું પડશે. ભૂટાન માટે પરમિટ અહીં સરળતાથી ઉપલબ્ધ છે.

ભૂતાનમાં લોકો ઓછા ભૌતિકવાદી છે

ભૂટાનીઓ શાંતિ પ્રેમી અને શિસ્તબદ્ધ લોકો છે. તેમની આધ્યાત્મિક માન્યતાઓ તેમને સાદગીપૂર્ણ જીવન અને ઉચ્ચ વિચારનું પ્રતીક બનાવે છે. ભૂટાનમાં હવે રાજાશાહી ન હોવા છતાં પણ દેશના રાજા અને રાણી લોકોના હૃદય પર રાજ કરે છે. વર્તમાન રાજાએ દેશમાં પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે શાહી મહેલ છોડી દીધો અને મહેલની નજીકની એક ઝૂંપડીમાં રહે છે. દેશે નવા યુગના ભૌતિકવાદને છોડીને તેની જૂની સંસ્કૃતિને અપનાવવાનું નક્કી કર્યું.

ભૂટાન કોનું ગુલામ હતું?

ભૂટાન, કોઈપણ વિવાદમાં નથી, ક્યારેય ગુલામ રહ્યું નથી. ભારત એવો પાડોશી દેશ છે જે ક્યારેય ગુલામ રહ્યો નથી. આ દેશનું નામ નેપાળ છે.

ભુતાનમાં જીવન કેવું છે?

તેના બૌદ્ધ મૂલ્યો અને બિન-ભૌતિક જીવનશૈલી તેના લોકોને એકબીજા અને પૃથ્વી સાથે વધુ જોડાયેલા અનુભવે છે. ભુતાનમાં જીવન ધીમી ગતિએ ચાલે છે. વાહનો માટેની ગતિ મર્યાદા પણ સરેરાશ 20 કિમી પ્રતિ કલાક છે.

ભૂટાનનું ભૌગોલિક સ્થાન

ભૂટાનથી ઉપગ્રહ દ્વારા લેવામાં આવેલ છે. આ તસવીર ઉત્તરમાં હિમાલયના બરફથી ઢંકાયેલા શિખરો અને દક્ષિણમાં બ્રહ્મપુત્રાના મેદાનો દર્શાવે છે.ભૂટાન ચારે બાજુથી જમીનથી ઘેરાયેલો પર્વતીય પ્રદેશ છે. ઉત્તરમાં પર્વત શિખરો કેટલાક સ્થળોએ 7000 મીટરથી વધુ ઊંચા છે, સૌથી ઊંચું શિખર કુલા કાંગરી છે જે 7553 મીટર ઊંચું છે. ગંગખાર પુએનસમની ઊંચાઈ 6896 મીટર છે, જે હજુ પણ મનુષ્યો માટે દુર્ગમ છે.¹⁰

દેશનો દક્ષિણ ભાગ પ્રમાણમાં નીચાણવાળો છે અને તેમાં ઘણી ફળદ્રુપ અને ગાઢ ખીણોનો સમાવેશ થાય છે, જે બ્રહ્મપુત્રા ખીણમાં જોડાય છે. દેશનો લગભગ 70% ભાગ જંગલોથી ઢંકાયેલો છે. દેશની મોટાભાગની વસ્તી દેશના મધ્ય ભાગોમાં રહે છે. દેશનું સૌથી મોટું શહેર, રાજધાની, થિમ્પુ છે, જેની વસ્તી 50,000 છે, જે દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં સ્થિત છે. અહીંની આબોહવા મુખ્યત્વે ઉષ્ણકટિબંધીય છે.

ભૂટાનના પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળો

પારો

પારો ભૂટાનનું એક ઐતિહાસિક પ્રવાસન સ્થળ છે કારણ કે તેમાં ઘણા પ્રાચીન ધાર્મિક સ્થળો અને ઘણી પ્રાચીન ઇમારતો છે. અને પારો પાસે ઘણા સુંદર પર્યટન સ્થળો છે જે દર વર્ષે લાખો પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે અને દેવી-દેવતાઓના ઘણા પવિત્ર સ્થળો છે જ્યાં તમે તમારા પરિવાર સાથે મુલાકાત લઈ શકો છો. આ સિવાય અહીં ઇન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ આવેલું છે અને અહીંનું શાંત અને ખુશનુમા વાતાવરણ પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે.¹¹

ઝકર

ઝકર ચોકોર ખીણોની મધ્યમાં આવેલું એક સુંદર શહેર છે જ્યાં તમે સુંદર અને અદ્ભુત ખીણો જોઈ શકો છો. અને અહીંનું આહલાદક વાતાવરણ આરામની અનુભૂતિ કરાવે છે અને ઝકરને “લિટલ સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

આ ઉપરાંત, ઘણા ઐતિહાસિક પ્રવાસન સ્થળો અને પ્રાચીન મંદિરો છે જ્યાં તમે તમારા પરિવાર સાથે મુલાકાત લઈ શકો છો. અને અહીં તમે પર્વત બાઇકિંગ અને તાલીમ જેવી પ્રવૃત્તિઓનો આનંદ માણી શકો છો અને તમારે ચોક્કસપણે તમારા પરિવાર સાથે અહીં મુલાકાત લેવી જોઈએ.¹²

પુનાખા

પુનાખા ભૂટાનનું ખૂબ જ સુંદર શહેર છે. પુનાખા 1995 થી ભૂટાનની રાજધાની છે. અને તે પ્રવાસીઓ માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. આ શહેર થિમ્પુથી લગભગ 72 કિમીના અંતરે આવેલું છે અને આ શહેરની ઊંચાઈ સમુદ્ર સપાટીથી 1200 મીટર છે.¹³

અહીં તમને અદ્ભુત પર્વતો અને સુંદર નદીઓ જોવા મળશે જે પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે અને આ શહેર ચારે બાજુથી ગાઢ જંગલથી ઘેરાયેલું છે. જ્યાં તમે પ્રાકૃતિક સૌંદર્યનો અનુભવ કરી શકો છો અને તેને તમારા ભૂટાન પ્રવાસમાં ચોક્કસપણે સામેલ કરી શકો છો.

ભૂતાનનો ઉદ્યોગ અને કૃષિ

ભૂતાનનું અર્થતંત્ર મુખ્યત્વે કૃષિ, હાઇડ્રોપાવર અને પર્યટન પર આધારિત છે. દેશના મોટાભાગના લોકો ખેતી અને પશુપાલન પર નિર્ભર છે. ભૂતાનનું લગભગ 60%થી વધુ વિસ્તાર જંગલોથી ઢંકાયેલું છે, જે પર્યાવરણને સુરક્ષિત રાખવાનું પ્રાથમિક લક્ષ્ય ધરાવે છે.

કૃષિ

ભૂતાનમાં પરંપરાગત અને આયોજિત ખેતીની પદ્ધતિઓ જોવા મળે છે. મુખ્ય પાકોમાં ચોખા, મકાઈ, ગહું, બટેટા અને આદુનો સમાવેશ થાય છે. ઉંચા પર્વતીય વિસ્તારોમાં યાક પશુપાલન કરવામાં આવે છે, અને તેમના ઊન અને દૂધમાંથી વિવિધ ઉત્પાદનો તૈયાર થાય છે.¹⁴

ઉદ્યોગ

ભૂતાનમાં ભારે ઉદ્યોગ ઓછા છે, પરંતુ હાઇડ્રોપાવર ઉદ્યોગ સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. ભારત ભૂતાનમાં ઉત્પન્ન થતો મોટાભાગનો વીજળી ખરીદે છે, જે દેશની આર્થિક વૃદ્ધિમાં મોટો ફાળો આપે છે. ઉદ્યોગમાં મુખ્યત્વે સિમેન્ટ, કાગળ, લાકડાના ઉત્પાદનો અને હસ્તકલા ઉદ્યોગોનો સમાવેશ થાય છે.¹⁵

પર્યટન ઉદ્યોગ

ભૂતાનમાં નિયંત્રિત પર્યટન નીતિ છે, જેમાં હાઈ-વેલ્યૂ, લો-વોલ્યુમ મૉડલ અપનાવવામાં આવ્યું છે. એટલે કે, વધુ પૈસા ચૂકવવા તૈયાર પર્યટકોને જ પ્રવાસની મંજૂરી આપવામાં આવે છે. ટાક્સાંગ મોનાસ્ટ્રી, પુનાખા ડઝોન્ગ અને થિમ્ફુની ઐતિહાસિક જગ્યાઓ પર્યટકો માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે.¹⁶

ભૂતાનની નીતિઓ પ્રકૃતિનું રક્ષણ અને સ્થિર વિકાસ તરફ ધ્યાન આપે છે, જે તેને અનન્ય બનાવે છે.

ભૂતાનનું હવામાન અને પર્યાવરણ

ભૂતાનનું હવામાન અને પર્યાવરણ તેની ભૌગોલિક રચનાને કારણે વિવિધ છે. દેશના ઉત્તર ભાગમાં હિમાલયની ઊંચી પર્વતમાળાઓ છે, જ્યાં હિમવર્ષા અને વાર્ષિક ઠંડી હોય છે. મધ્યભાગના પર્વતીય વિસ્તારોમાં સમશીતોષ્ણ હવામાન છે, જ્યાં ઉનાળામાં માધ્યમ તાપમાન અને શિયાળામાં ઠંડી જોવા મળે છે. દક્ષિણી ભૂતાન ઉષ્ણકટિબંધ વિસ્તારમાં આવેલું છે, જ્યાં ઉનાળામાં ગરમી અને ચોમાસામાં ભારે વરસાદ પડે છે.

ભૂતાન પર્યાવરણ સંરક્ષણ માટે દુનિયાભરમાં પ્રખ્યાત છે. દેશનો લગભગ 72% વિસ્તાર જંગલોથી ઢંકાયેલો છે, જે તેને કાર્બન-નેગેટિવ દેશ બનાવે છે. અહીં અનેક નેશનલ પાર્ક અને વન્યજીવ સંરક્ષણ ક્ષેત્રો છે, જે અદ્યતન જીવસૃષ્ટિ માટે આશરો પૂરો પાડે છે. સરકાર પર્યાવરણ સુરક્ષાને પ્રાથમિકતા આપીને “ગ્રોસ નેશનલ હેપ્પીનેસ” (GNH) નીતિનું પાલન કરે છે, જે ભવિષ્યની પેઢી માટે પ્રાકૃતિક સંપત્તિ જાળવી રાખે છે.

ભૂટાનની મુલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય

ભૂતાન જવાનો શ્રેષ્ઠ સમય માર્ચથી મે અને સપ્ટેમ્બરથી નવેમ્બર છે. આ મહિનામાં અહીંનું હવામાન ખૂબ જ ખુશનુમા અને ઠંડુ હોય છે જે તમારી મુસાફરીને રોમાંચથી ભરી દે છે અને આ મહિનામાં અહીંનો નજારો અલગ જ હોય ​​છે.

છેલ્લા શબ્દો

મને આશા છે કે તમને ઉપર જણાવ્યા મુજબ ભૂતાન વિશેની માહિતી ગમી હશે. જો તમને ગમે તો તમારા મિત્રો સાથે શેર કરો, જો તમને કોઈ પ્રશ્ન હોય તો કોમેન્ટમાં ચોક્કસ પૂછો. આભાર

ભૂતાન વિશે વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQ)

બીજા દેશ વિશે જાણો:

• Nepal Country Information in Gujarati
• Thailand Country Information in Gujarati

સંદર્ભ (Reference)

1. ભૂતાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – www.gov.bt ↩︎
2. ભૂતાન પર્યટન બોર્ડ – www.bhutan.travel ↩︎
3. ભૂતાનનો ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિ (Cultural & Historical Studies) – વિવિધ લવલેશ અને સંશોધન લેખો ↩︎
4. ભૂતાનનો ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિ (Cultural & Historical Studies) – વિવિધ લવલેશ અને સંશોધન લેખો ↩︎
5. ભૂતાનનો ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિ (Cultural & Historical Studies) – વિવિધ લવલેશ અને સંશોધન લેખો ↩︎
6. વિકીપીડિયા (Bhutan Wikipedia Page) – https://en.wikipedia.org/wiki/Bhutan ↩︎
7. વિકીપીડિયા (Bhutan Wikipedia Page) – https://en.wikipedia.org/wiki/Bhutan ↩︎
8. વિકીપીડિયા (Bhutan Wikipedia Page) – https://en.wikipedia.org/wiki/Bhutan ↩︎
9. ભૂતાનનો ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિ (Cultural & Historical Studies) – વિવિધ લવલેશ અને સંશોધન લેખો ↩︎
10. ભૂતાન પર્યટન બોર્ડ – www.bhutan.travel ↩︎
11. ભૂતાન પર્યટન બોર્ડ – www.bhutan.travel ↩︎
12. ભૂતાન પર્યટન બોર્ડ – www.bhutan.travel ↩︎
13. ભૂતાન પર્યટન બોર્ડ – www.bhutan.travel ↩︎
14. ભૂતાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – www.gov.bt ↩︎
15. વિકીપીડિયા (Bhutan Wikipedia Page) – https://en.wikipedia.org/wiki/Bhutan ↩︎
16. ભૂતાન સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – www.gov.bt ↩︎