Delhi State Information in Gujarati ભારતમાં 29 રાજ્યો છે, પરંતુ ભારતની રાજધાની દિલ્હી છે. દિલમાં દિલ્હી લોકોની છે, જે દરેકના દિલમાં વસે છે. ભારતના તમામ રાજ્યોની પોતાની આગવી ઓળખ છે, દરેક રાજ્યનું પોતાનું વિશેષ મહત્વ છે, તેવી જ રીતે દિલ્હી પણ પોતાનામાં વિશેષ છે અને તેનું વિશેષ મહત્વ છે.1
દેશભરમાંથી લોકો અહીં આવતા રહે છે. દિલ્હીમાં કોઈપણ રાજકીય આંદોલન થાય છે. દિલ્હી હંમેશા આકર્ષણનું કેન્દ્ર રહ્યું છે. જો જોવામાં આવે તો દિલ્હી સમગ્ર ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. દિલ્હીમાં રાજકીય, સામાજિક, ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક દરેક પ્રકારનું થિયેટર જોવા મળે છે. આવો નજારો બીજે ક્યાંય જોવા મળતો નથી. દિલ્હીનું જૂનું નામ ઈન્દ્રપ્રસ્થ હતું.2
દિલ્હી રાજ્યની માહિતી Delhi State Information in Gujarati
| વિષય | માહિતી |
|---|---|
| રાજ્યનું નામ | દિલ્લી (Delhi) |
| રાજધાની | નવી દિલ્લી |
| કુલ વિસ્તાર | 1,484 ચોરસ કિમી |
| લોકસંખ્યા (2011) | અંદાજે 1.68 કરોડ |
| આધિકારિક ભાષા | હિન્દી, પંજાબી, ઉર્દૂ, અંગ્રેજી |
| મુખ્ય નદીઓ | યમુના |
| મુખ્ય ઉદ્યોગો | IT, ટેક્સટાઇલ, ઓટોમોબાઇલ, હસ્તકલા, ટૂરિઝમ, ફાઇનાન્સ |
| વિખ્યાત તહેવારો | દિપાવલી, હોલી, ઈદ, ગુરુપુરબ, ક્રિસમસ |
| પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળો | લાલ કિલ્લો, કૂતુબ મિનાર, ઈન્ડિયા ગેટ, અક્ષરધામ મંદિર, લોટસ ટેમ્પલ |
| હવામાન | ઉષ્ણકટિબંધીય – ગરમ ઉનાળો, ઠંડો શિયાળો3 |
| ટ્રાન્સપોર્ટ સુવિધાઓ | મેટ્રો, બસ સેવા, રેલવે, આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ |
દિલ્હીનો ઇતિહાસ
દિલ્હીનો પોતાનો ઇતિહાસ છે. દિલ્હી હંમેશા ઐતિહાસિક રહ્યું છે. દિલ્હીના ઈતિહાસમાં દિલ્હીને અનંગપાલ અને પૃથ્વીરાજ કહેવામાં આવતું હતું. દિલ્હીની હાલત હંમેશા એવી જ રહી છે, ક્યારેક તેને ફૂલોના પલંગ પર સુવડાવવામાં આવી, ક્યારેક તેને કાંટાનો તાજ પહેરાવવામાં આવ્યો, ક્યારેક તેને દુલ્હનની જેમ શણગારવામાં આવ્યો, ક્યારેક તેના કપાળ પરથી સિંદૂર ઉતારવામાં આવ્યો.4
અનેક રાજાઓની મુત્સદ્દીગીરીના કારણે દિલ્હીમાં જાળ બિછાવી હતી. કેટલાક રાજવંશોએ તેને લૂંટી અને નાશ કર્યો અને કેટલાક રાજવંશોએ દિલ્હીની શોભા પણ વધારી, દિલ્હીએ તૈમૂર અને નાદિર શાહનો ભયાનક નરસંહાર જોયો. ભારત અને વિદેશની અનેક શક્તિઓએ આ સ્થળની સુંદરતામાં વધારો કર્યો છે. દિલ્હીના દરેક ખૂણામાં કોઈને કોઈ ઈતિહાસ છુપાયેલો છે.
એવું કહેવાય છે કે જ્યારે પણ બ્રિટિશ સરકારને જીત મળી ત્યારે દિલ્હીમાં તેની ઉજવણી કરવામાં આવતી હતી. અંગ્રેજોએ પણ દિલ્હીમાં તેમની મૂર્તિઓ સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ તેઓ નિષ્ફળ ગયા. દિલ્હીમાં અંગ્રેજો વિરુદ્ધ સૂત્રોચ્ચાર કરવામાં આવ્યા હતા અને હડતાળ પણ કરવામાં આવી હતી.
ગાંધી, જવાહરલાલ નેહરુ અને ભગતસિંહ જેવા ઘણા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓને અંગ્રેજોએ ભારત છોડવાની ફરજ પાડી હતી. આઝાદી પછી, દિલ્હી ઘણા નેતાઓનું વર્ચસ્વ બની ગયું અને બ્રિટિશ શાસનની નિશાની દિલ્હીમાંથી ગાયબ થઈ ગઈ અને ભારતીયોએ તેમની છાપ છોડી દીધી.
દેશભરમાંથી લોકો અહીં આવતા રહે છે. દિલ્હી ખૂબ જ સુંદર અને આકર્ષક છે. દિલ્હીના રસ્તા એટલા પહોળા છે કે અહીં વાહનો જોવાનો એક અલગ જ નજારો છે. રસ્તાની બંને બાજુ ફૂલોથી શણગારવામાં આવી છે જે રસ્તાની સુંદરતામાં વધારો કરે છે.5
દિલ્હીના દરેક રસ્તાને કોઈને કોઈ બગીચાના નામથી સંબોધવામાં આવે છે. અહીંના રસ્તાઓ પર કાર, બસ, સ્કૂટર, મોટરસાઇકલ અને ટ્રક હંમેશા જોવા મળે છે. દિલ્હી ભારતની રાજધાની છે, તેથી સરકારના મુખ્ય કાર્યાલયો અને રાષ્ટ્રપતિ ભવન પણ અહીં દિલ્હીમાં સ્થાપિત છે. દિલ્હી એક ગીચ વસ્તી ધરાવતું રાજ્ય છે.
દિલ્હીના પ્રસિદ્ધ સ્થળો
અહીં અનેક ઐતિહાસિક ઈમારતો આવેલી છે. દિલ્હીમાં દરેક વસ્તુ જોવા લાયક છે, પછી તે રોડ હોય કે પાર્ક કે ઈમારત કે અન્ય કોઈ જગ્યા, દરેક જગ્યાની સાથે કોઈને કોઈ ઈતિહાસ જોડાયેલો છે.
દિલ્હીના પ્રવાસન સ્થળો ખૂબ જ આકર્ષક છે, જેના કારણે લોકો ત્યાં આવતા રહે છે. લાલ કિલ્લો, કુતુબ મિનાર, જંતર-મંતર, જામા મસ્જિદ, બિરલા મંદિર, કમળ મંદિર, મૌર્ય લોખંડનો સ્તંભ, છતરપુર મંદિર, ઈન્ડિયા ગેટ, હુમાયુનો મકબરો, ગુરુદ્વારા બંગલા સાહિબ વગેરે અહીં આવેલા છે. તેમને જોવા લોકોના ટોળા ઉમટી પડે છે.6
ચાંદની ચોક અને કનોટ પ્લેસની સુંદરતા જોવા જેવી છે. લોટસ ટેમ્પલની સુંદરતા એટલી બધી છે કે દરેક ધર્મ અને જાતિના લોકો તેને જોવાનું પસંદ કરે છે. આજે પણ લોખંડના થાંભલા પર કાટના નિશાન નથી, જેના કારણે તે હંમેશા સમાચારોમાં રહે છે અને લોકો તેને જોવા જાય છે. તમામ જૂના કિલ્લાઓ પર પાંડવોનું શાસન હતું, જે તેમને આકર્ષણનું કેન્દ્ર બનાવે છે.
અહીં પ્રાણી સંગ્રહાલય, વિવિધ પ્રકારના ઉદ્યાન, મુગલ ગાર્ડન જે તમામ પ્રકારના વૃક્ષો, છોડ અને વનસ્પતિઓ માટે પ્રખ્યાત છે તે આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. લોકો અહીં આવતા-જતા રહે છે. દિલ્હીમાં મોટા મોલ અને વિશાળ શોપિંગ કોમ્પ્લેક્સ બનાવવામાં આવ્યા છે. જ્યાં લોકોને જોઈતી દરેક વસ્તુ ઉપલબ્ધ છે.7
દિલ્હીમાં મોટી મોટી કંપનીઓ છે, જેમાં દૂર-દૂરથી લોકો નોકરી માટે આવે છે, દિલ્હીમાં કામ કરે છે અને ત્યાં સ્થાયી થાય છે. દેશનું તમામ રાજકીય કામ દિલ્હીમાં થાય છે, રાષ્ટ્રપતિને લગતા તમામ કામ પણ દિલ્હીમાં થાય છે. દિલ્હીના રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં પણ આવું જ કરવામાં આવે છે, જેના કારણે દિલ્હી હંમેશા સમાચારોમાં રહે છે.
દિલ્હીની વસતિ અને ભાષા
દિલ્હીમાં વિવિધ ભાષાઓ બોલાય છે, કારણ કે અહીં તમામ ધર્મ અને જાતિના લોકો વસે છે. જેઓ પોતાની ભાષા વાપરે છે. દિલ્હીમાં ઘણા રાજાઓ અને ઘણા લૂંટારાઓએ પણ શાસન કર્યું, તેઓએ લોકોને આપણી ભાષાનો ઉપયોગ કરવા પર પ્રતિબંધ પણ મૂક્યો, પરંતુ એવું થઈ શક્યું નહીં, તેથી જ દિલ્હીની આસપાસના તમામ રાજ્યો તેમની સ્થાનિક ભાષા બોલે છે, ચાલો આનો ઉપયોગ કરીએ.8
પંજાબ અને હરિયાણા દિલ્હીની આસપાસ આવેલા હોવાથી ત્યાં પંજાબી, હિન્દી અને હરિયાણવી પણ બોલાય છે. ભોજપુરી પણ મોટે ભાગે દિલ્હીમાં બોલાય છે, કારણ કે ઉત્તર પ્રદેશ પણ ત્યાંથી નજીક છે. દિલ્હીની મુખ્ય ભાષા હિન્દી છે અને પંજાબીએ પણ વધુ ઓળખ મેળવી છે, તેથી દિલ્હીમાં ઘણી ભાષાઓ બોલાય છે.
દિલ્લીની રાજકીય મહત્વતા
દિલ્લી ભારતની રાજધાની અને રાજકીય કેન્દ્ર છે. અહીં ભારત સરકારના ત્રણ મુખ્ય અંગો – સંસદ, સુપ્રિમ કોર્ટ અને રાષ્ટ્રપતિ ભવન સ્થિત છે, જે દેશના શાસન અને નિર્ણયો માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
દિલ્લી ભારતીય રાજનીતિ માટે મહત્વપૂર્ણ હોવાથી, અહીં પ્રધાનમંત્રી કાર્યાલય (PMO), વિવિધ મંત્રાલયો અને વિદેશ મંત્રાલય છે. દિલ્લી ભારતની રાજકીય પાર્ટીઓ માટે કેન્દ્રબિંદુ છે, જ્યાં લૉકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી માટે મહત્વના નિર્ણય લેવાય છે.9
વિશ્વ સ્તરે પણ દિલ્લી રાજકીય મહત્વ ધરાવે છે, કારણ કે અહીં વિદેશી દૂતાવાસો અને રાષ્ટ્રીય-અંતરરાષ્ટ્રીય મંત્રીઓની બેઠકો યોજાય છે. ભારતની આંતરિક અને વિદેશી નીતિઓ અહીંથી નક્કી થાય છે. દિલ્લીની રાજકીય સ્થાપત્ય અને સંવિધાનિક મહત્વ દેશના નીતિ-નિયમ અને શાસન માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
દિલ્લીમાં પ્રવાસન
દિલ્લી ભારતનું એક મુખ્ય પર્યટન કેન્દ્ર છે, જ્યાં પ્રાચીન અને આધુનિક ઈતિહાસના અમૂલ્ય અવશેષો જોવા મળે છે. અહીં લાલ કિલ્લો, કૂતુબ મિનાર, હુમાયૂંનો મકબરો અને ઈન્ડિયા ગેટ જેવા ઐતિહાસિક સ્થળો લાખો પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે.
ધાર્મિક સ્થળોમાં અક્ષરધામ મંદિર, લોટસ ટેમ્પલ, જયારે જામા મસ્જિદ અને ગુરુદ્વારા બંગલા સાહિબ અત્યંત લોકપ્રિય છે. દિલ્લીનું ચાંદની ચોક માર્કેટ તેના પરંપરાગત બજારો અને સ્વાદિષ્ટ ભોજન માટે પ્રખ્યાત છે.10
આધુનિક દિલ્લીમાં રાષ્ટ્રપતિ ભવન, સંસદ ભવન અને રાષ્ટ્રિય મ્યુઝિયમ પણ પર્યટકો માટે ખાસ આકર્ષણ ધરાવે છે. અહીં દિલ્લી મેટ્રો અને સંચાલિત પ્રવાસન બસો દ્વારા સહેલાઈથી ફરવામાં આવે છે. દિલ્લીનું પર્યટન ઇતિહાસ, સંસ્કૃતિ અને આધુનિકતાનો સમતોલ સંયોગ પ્રદાન કરે છે, જે ભારતની સમૃદ્ધ વારસાની ઝલક આપે છે.
દિલ્લીના ધાર્મિક સ્થળો
દિલ્લી ભારતમાં વિવિધ ધર્મો અને સંસ્કૃતિઓનું કેન્દ્ર છે, જ્યાં અનેક પ્રસિદ્ધ ધાર્મિક સ્થળો આવેલાં છે. અક્ષરધામ મંદિર તેની વિશાળતાથી વિશ્વભરમાં પ્રસિદ્ધ છે, જ્યાં હિંદુ ધર્મની સમૃદ્ધ પરંપરાઓ રજૂ થાય છે.
લોટસ ટેમ્પલ (બહાઈ મંદિર) તેની અનોખી આકૃતિ અને શાંતિપૂર્ણ વાતાવરણ માટે જાણીતું છે. જામા મસ્જિદ, જે ભારતની સૌથી મોટી મસ્જિદોમાંની એક છે, ઈસ્લામિક સ્થાપત્યનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ છે.11
સિખ સમુદાય માટે ગુરુદ્વારા બંગલા સાહિબ પવિત્ર સ્થળ છે, જ્યાં દરરોજ હજારો શ્રદ્ધાળુઓ દર્શન કરવા આવે છે. કતરા નિલ સ્નાથ જૈન મંદિર અને રાષ્ટ્રપતિ ભવન નજીકનું ભૈરવ મંદિર પણ દર્શન માટે જાણીતાં છે. દિલ્લીના આ ધાર્મિક સ્થળો શ્રદ્ધાળુઓ અને પર્યટકો માટે શાંતિ, ભક્તિ અને આધ્યાત્મિકતાનું કેન્દ્ર છે.
દિલ્લીનો ઉદ્યોગ અને અર્થતંત્ર
દિલ્લી ભારતનું આર્થિક અને ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર છે, જ્યાં વિવિધ ઉદ્યોગો અને વેપાર ક્ષેત્રો વિકસ્યા છે. શહેરનું અર્થતંત્ર મુખ્યત્વે સેવાઓ, વેપાર, ઉત્પાદન અને IT ઉદ્યોગો પર આધારિત છે.
દિલ્લીનું ચાંદની ચોક, કરોલ બાગ અને સદર બજાર વેપાર માટે પ્રસિદ્ધ છે, જ્યાં વણાટ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ચામડાના ઉત્પાદનોનો મોટાપાયે વેપાર થાય છે. શહેરમાં ટેક્સટાઇલ, હસ્તકલા, ઓટોમોબાઇલ, મશીનરી અને ફાર્માસ્યુટિકલ ઉદ્યોગો પણ વિકાસ પામેલા છે.12
આર્થિક રીતે, દિલ્લી ભારતના ટોપ 5 સમૃદ્ધ શહેરોમાં સામેલ છે. અહીં કોઈંઈ નગર અને નેહરુ પ્લેસ જેવા વિસ્તારો IT અને ફાઇનાન્સ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. દિલ્લીનું ઉચ્ચ સ્તરના સ્ટાર્ટઅપ ઈકોસિસ્ટમ, મેટ્રો પરિવહન અને આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર જોડાણ તેને વણિકો અને ઉદ્યોગપતિઓ માટે એક આદર્શ સ્થળ બનાવે છે.13
દિલ્હીનું જૂનું નામ શું છે?
આ શહેર ઈન્દ્રપ્રસ્થ તરીકે જાણીતું હતું, જ્યાં એક સમયે પાંડવો રહેતા હતા. સમય જતાં, ઈન્દ્રપ્રસ્થની આસપાસ આઠ શહેરો આવ્યા: લાલ કોટ, દીનપનાહ, કિલા રાય પિથોરા, ફિરોઝાબાદ, જહાંપનાહ, તુગલકાબાદ અને શાહજહાનાબાદ. દિલ્હીમાં પાંચ સદીઓથી વધુ સમયથી રાજકીય ઉથલપાથલ જોવા મળી રહી છે.
દિલ્હીની સ્થાપના ક્યારે થઈ હતી?
1639 માં, મુઘલ સમ્રાટ શાહજહાંએ દિલ્હીમાં એક દિવાલ ધરાવતું શહેર બનાવ્યું, જે 1679 થી 1857 સુધી મુઘલ સામ્રાજ્યની રાજધાની રહ્યું. 18મી અને 19મી સદીમાં બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ લગભગ આખા ભારત પર કબજો જમાવ્યો હતો.14
નવી દિલ્હી શા માટે પ્રખ્યાત છે?
દિલ્હી શહેર શેના માટે પ્રખ્યાત છે? દિલ્હી માત્ર ભારતની રાજધાની જ નહીં પરંતુ પર્યટનનું મુખ્ય કેન્દ્ર પણ છે. રાજધાની હોવાને કારણે ભારત સરકારની અનેક કચેરીઓ, રાષ્ટ્રપતિ ભવન, સંસદ ભવન વગેરે અને આધુનિક સ્થાપત્યના અનેક ઉદાહરણો અહીં જોઈ શકાય છે. પ્રાચીન શહેર હોવાથી તેનું ઐતિહાસિક મહત્વ પણ છે.
દિલ્હીને હવે નવી દિલ્હી કેમ કહેવામાં આવે છે?
તે બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન 1911 માં બાંધવામાં આવ્યું હતું, અને દિલ્હીના જૂના ભાગોની તુલનામાં તેની વિરોધાભાસી સ્થાપત્ય શૈલીને કારણે તેનું નામ નવી દિલ્હી રાખવામાં આવ્યું હતું. તે જૂના રાયસીના હિલ વિસ્તારમાંથી વિકસ્યું છે અને તે દિલ્હીના મોટા રાષ્ટ્રીય રાજધાની પ્રદેશ (NCT)નો એક ભાગ છે.15
દિલ્હી કેટલા રાજ્યો સાથે તેની સરહદ વહેંચે છે?
દિલ્હી 28 ડિગ્રી 61′ ઉત્તર અક્ષાંશ અને 77 ડિગ્રી 23′ પૂર્વ રેખાંશ પર સ્થિત છે. તે ત્રણ બાજુઓથી હરિયાણા રાજ્યથી ઘેરાયેલું છે, ઉત્તર, પશ્ચિમ અને દક્ષિણ અને પૂર્વમાં ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્ય.
દિલ્હીનું નામ ક્યારે પડ્યું?
ધીલુ, જેને દિલુ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે મૌર્ય વંશના રાજા હતા. ઈતિહાસનો એક મત એ છે કે દિલ્હીનું નામ અહીંથી પડ્યું. ઈતિહાસનો એક સિદ્ધાંત એવો પણ છે કે તોમર વંશના રાજા ધવે તેનું નામ ધીલી રાખ્યું, જે પાછળથી દિલ્હી બન્યું.16
દિલ્હીમાં કઈ નદી વહે છે?
રાષ્ટ્રીય રાજધાની, નવી દિલ્હી યમુના નદીના કિનારે સ્થિત છે.
છેલ્લા શબ્દો
મને આશા છે કે તમને ઉપર જણાવ્યા મુજબ દિલ્હી વિશેની માહિતી ગમી હશે. જો તમને ગમે તો તમારા મિત્રો સાથે શેર કરો, જો તમને કોઈ પ્રશ્ન હોય તો કોમેન્ટમાં ચોક્કસ પૂછો. આભાર
દિલ્હી વિશે મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્નો (FAQs)
દિલ્લી રાજ્યની રાજધાની કઈ છે?
નવી દિલ્લી દિલ્લી રાજ્યની રાજધાની છે.
દિલ્લી રાજ્યનું કુલ ક્ષેત્રફળ કેટલું છે?
દિલ્લી રાજ્યનું કુલ વિસ્તાર 1,484 ચોરસ કિમી છે.
દિલ્લીમાં કઈ મુખ્ય નદી વહે છે?
યમુના નદી દિલ્લીની મુખ્ય નદી છે.
દિલ્લી રાજ્યના મુખ્ય પર્યટન સ્થળો કયા છે?
લાલ કિલ્લો, કૂતુબ મિનાર, ઈન્ડિયા ગેટ, અક્ષરધામ મંદિર અને લોટસ ટેમ્પલ દિલ્લીના પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળો છે.
દિલ્લી રાજ્યના મુખ્ય ઉદ્યોગો કયા છે?
IT, ટેક્સટાઇલ, ઓટોમોબાઇલ, હસ્તકલા, ફાઇનાન્સ અને ટૂરિઝમ દિલ્લીના મુખ્ય ઉદ્યોગો છે.
બીજા રાજ્ય વિશે જાણો:
સંદર્ભ (Reference)
- ભારત સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://www.india.gov.in ↩︎
- દિલ્લી સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://delhi.gov.in ↩︎
- ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) – હવામાન માહિતી માટે – https://mausam.imd.gov.in ↩︎
- દિલ્લી સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://delhi.gov.in ↩︎
- વિકીપીડિયા (Delhi State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Delhi ↩︎
- દિલ્લી પ્રવાસન વિભાગ – https://www.delhitourism.gov.in ↩︎
- દિલ્લી પ્રવાસન વિભાગ – https://www.delhitourism.gov.in ↩︎
- વિકીપીડિયા (Delhi State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Delhi ↩︎
- દિલ્લી સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://delhi.gov.in ↩︎
- દિલ્લી પ્રવાસન વિભાગ – https://www.delhitourism.gov.in ↩︎
- દિલ્લી પ્રવાસન વિભાગ – https://www.delhitourism.gov.in ↩︎
- દિલ્લી સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://delhi.gov.in ↩︎
- ભારત સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ – https://www.india.gov.in ↩︎
- વિકીપીડિયા (Delhi State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Delhi ↩︎
- વિકીપીડિયા (Delhi State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Delhi ↩︎
- વિકીપીડિયા (Delhi State) – https://en.wikipedia.org/wiki/Delhi ↩︎
